คำว่า “กลุ่มจัดตั้ง” กินความกว้างกว่าการรวมกลุ่มทำกิจกรรมหรือปฏิบัติการเป็นครั้งคราว แต่การเป็นกลุ่มจัดตั้งหมายถึงกลุ่มที่ทำงานจัดตั้งทั้งสองส่วน คืองานจัดองค์กรและงานจัดการศึกษา กลุ่มจัดตั้งจะเติบโตและเข้มแข็งขึ้นก็ด้วยกระบวนการทำงานทั้งสองส่วนนี้อย่างเข้มข้น
เครื่องมือ 9 ค่าพลังนี้เป็นเกณฑ์เบื้องต้นที่จะช่วยชี้วัดระดับความเข้มแข็งของกลุ่มจัดตั้งเพื่อที่จะประเมินได้ว่ากลุ่มเรายังอ่อนด้านใดหรือน่าจะพัฒนาด้านใดเพิ่มขึ้น เห็นเป็นขั้นบันไดที่จะไปสู่เป้าหมายกลุ่มว่าแต่ละขั้นต้องทำอะไรบ้าง
เครื่องมือนี้กลั่นมาจากประสบการณ์การทำงานของบรรดานักจัดตั้งในยุคของเรา ผู้ที่ทำงานจัดตั้งกลุ่มต่างๆ ที่มีบทบาทนำในขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตยในช่วงทศวรรษนี้ ดังนั้นจึงอาจไม่ใช่เกณฑ์วัดที่ดีที่สุดหรือไม่อาจใช้เป็นบรรทัดฐานในการประเมินกลุ่มจัดตั้งในแวดวงการเคลื่อนไหวอื่นๆ ได้ เราเชื่อว่าไม่มีเครื่องมือที่ดีที่สุดที่จะวัดความเข้มแข็งของกลุ่มได้มากไปกว่าการที่แต่ละกลุ่มได้เรียนรู้ ลงมือทำ และถอดบทเรียนด้วยตัวเอง
คะแนน |
0 |
1 |
2 |
3 |
เกณฑ์ชี้วัด |
||||
1. มีประเด็นของตัวเอง มีเป้าหมายที่กลุ่มต้องการบรรลุ มีธงที่กลุ่มจะไปปักธงให้ได้ (ประเด็นตัวเอง 70% + ปชต. 30%) |
ไม่มี |
เห็นความสำคัญ กำลังคิด |
มีแล้วแต่ยังไม่ชัด ยังลองผิดลองถูกอยู่ |
มีแล้ว ทำแล้ว |
2. มีกระบวนการทำงานที่เป็นประชาธิปไตย ฟังเสียงทุกคน ไม่ใช้อำนาจเหนือ สร้างอำนาจร่วม พัฒนาอำนาจภายใน |
นำเดี่ยว |
มีการประชุมแต่รุ่นพี่เคาะ |
ใช้การโหวต |
มีกระบวนการตัดสินใจร่วม |
3. เชื่อมโยงกับขบวนการประชาธิปไตย |
เป็นเอกเทศ ไม่เชื่อมโยง |
อธิบายต่อสังคมได้ แต่ยังไม่เชื่อมเชิงรูปธรรม เช่น ยังไม่ได้ปฏิบัติการร่วม |
ไปร่วมเป็นมวลชน |
มีภารกิจในขบวน เป็นองค์กรร่วมจัด รับภารกิจ |
4. เชื่อมโยงกับเครือข่ายในท้องถิ่น ภาคีเครือข่ายการทำงาน มีเพื่อนทำงาน เช่น เอ็นจีโอ นักธุรกิจ คนเสื้อแดง นักการเมืองฝ่าย ปชต. |
ไม่มี อยู่โดดเดี่ยว |
เห็นความสำคัญแต่ไม่มี |
มีแต่ยังไม่ได้ทำอะไรร่วมกัน |
มีการทำงานร่วม (เชิงประเด็นหรือเชิงพื้นที่ก็ได้) |
5. มีสมาชิกชัดเจน 5 คนขึ้นไป พร้อมจะนำได้ (มีแกน) มีความต่อเนื่องในการส่งต่อการทำงาน เช่นมีแกนนำแถว 2 แถว 3 แถว 4 มีบทบาทภารกิจชัดเจน มีการขยายสมาชิก สมาชิกมี commitment กับกลุ่ม มีกระบวนการรีครูตคนเข้ากลุ่ม มีการคัดกรองสมาชิก |
สมาชิกไม่ชัดเจน นับไม่ได้ ไม่แน่ใจว่าใช่มั้ย มีการรวมกลุ่มแต่ไม่มีภารกิจ/บทบาท |
มีสมาชิกชัดเจนอย่างน้อย 5 คน |
มีสมาชิกชัดเจน 5 คนขึ้นไป และสมาชิกแต่ละคนมีบทบาทมีภารกิจชัดเจน |
มีสมาชิก 5 คนขึ้นไป มีภารกิจชัดเจน มีแกนแถว 2 แถว 3 มีการทำงานต่อเนื่อง |
6. เป็นพื้นที่ปลอดภัย กลุ่มรับฟังกันและกัน พูดคุยเรื่องที่คุยที่อื่นไม่ได้ เป็นพื้นที่ที่สมาชิกรู้สึกสบายใจที่จะคุย กล้าแสดงความเห็นโดยไม่โดนรุ่นพี่เบรก กล้าเสนอ กล้าทำผิดพลาดโดยไม่โดนทำร้าย มีวัฒนธรรมเคารพกันไม่ชายเป็นใหญ่ ไม่มีการเหยียดเพศหรือ body shaming มีวัฒนธรรมรักษาความปลอดภัยของกลุ่ม |
ไม่มีกระบวนการรับฟัง ไม่มีกระบวนการเยียวยา กลุ่มไม่ซัพพอร์ต |
มีพื้นที่ปลอดภัย |
มีพื้นที่ปลอดภัย แลกเปลี่ยนได้ทุกเรื่อง มีกระบวนการเยียวยา |
มีพื้นที่ปลอดภัย มีกระบวนการเยียวยา และกลุ่มซัพพอร์ต ดูแลจิตใจ |
7. มีกระบวนการออกแบบกิจกรรมที่มุ่งผลลัพธ์ มีตัวชี้วัด ลงมือทำ และมีการถอดบทเรียน |
ไม่มีกิจกรรม |
คิดแล้วทำเลย ไม่มีการวางแผน |
มีการออกแบบวางแผนกิจกรรม ตั้งผลผลิต ตัวชี้วัด เป้าหมายชัดเจน |
มีการออกแบบวางแผนกิจกรรม ประเมินความเสี่ยง ถอดบทเรียน และพัฒนากิจกรรมต่อ |
8. มีกระบวนการจัดการศึกษาที่ชัดเจน |
ไม่มี คุยไปเรื่อย |
เห็นความสำคัญแต่ยังไม่มีแบบแผน ทำไม่เป็น ทำบ้างไม่ทำบ้าง |
มีแผนการจัดการศึกษาชัดเจน แต่ไม่ได้ยกระดับไปต่อ |
มีการออกแบบแผนจัดการศึกษา มีข้อเสนอ บทสรุป ยกระดับความรู้ไปสู่กิจกรรมได้ มีแผนจัดการศึกษาที่มีเป้าหมาย |
9. มีทรัพยากรเพื่อบรรลุเป้าหมาย |
ไม่มี |
ควักกระเป๋าตัวเอง |
หาทุนเป็นครั้งๆ ระดมทุนเป็นครั้งคราว โปร่งใสในการทำบัญชีการเงิน |
มีทรัพยากรทำงาน อย่างน้อย 1 ปี โปร่งใสในการทำบัญชีการเงิน |
รวมคะแนน
0-9 กลุ่มเราน่าจะพูดคุยทบทวนกำหนดทิศทางกันใหม่
10-18 พยายามอีกหน่อยนะ กลุ่มเรากำลังจะได้เลเวลถัดไป
19-23 กลุ่มเราอัพเลเวลแล้วไปต่อไม่รอละนะ
24-27 กลุ่มเราเข้มแข็งสุดๆ น่าจะแบ่งปันบทเรียนของกลุ่มเรากับกลุ่มอื่นๆ ด้วย
* = โบนัส
หมายเหตุ: เครื่องมือนี้เป็นเกณฑ์สำหรับใช้วัดความเข้มแข็งของกลุ่มจัดตั้ง พัฒนาโดย Act Lab ไม่เหมาะที่จะนำไปใช้กับกลุ่มเพื่อน กลุ่มปฏิบัติการเฉพาะกิจ กลุ่มกิจกรรม กลุ่มทำงาน กลุ่มที่มีฟังก์ชั่นการทำงานด้านใดด้านหนึ่ง หรือกลุ่ม/องค์กรวิชาชีพ
ข้อควรระวังในการใช้เครื่องมือ 9 ค่าพลัง
- เป็นเกณฑ์เบื้องต้นในการประเมินกลุ่มจัดตั้งที่เข้มแข็งนำไปสู่การเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตย
- บางข้อขึ้นอยู่กับมุมมอง สมาชิกกลุ่มจึงควรประเมินร่วมกัน
- ใช้ประเมินทุก 3 เดือน ขึ้นอยู่กับคนที่เอาไปใช้เพื่อปรับแผน ร่วมกันประเมิน 3 เดือนครั้ง
- สมาชิกกลุ่มอาจให้น้ำหนักแต่ละเรื่องไม่เท่ากันโดยเฉพาะเรื่องละเอียดอ่อนอย่างเรื่องความปลอดภัย เรื่องเพศ ขึ้นอยู่กับแต่ละกลุ่มจะปรับให้เหมาะสม
- ทำให้กลุ่มต้องทบทวนกรณีคะแนนต่ำว่าจะเพ่ิมเลเวลอย่างไร ทั้งนี้พึงระวังภาวะกดดันจนกลุ่มสูญเสียความเป็นตัวเอง
- ในหนึ่งหัวข้ออาจมี 5 ระดับก็ได้หรืออาจให้คะแนน 2.5 ก็ได้ เพื่อให้ละเอียดยิ่งขึ้น แล้วแต่การประเมินร่วมกันของสมาชิก
- แต่ละกลุ่มมีบุคลิกที่แตกต่างกัน เช่น สายบู๊ สายลุย สายซัพ สายโจมตีวงกว้าง ฯลฯ อาจจะต้องเพิ่มตัวชี้วัดที่ละเอียดขึ้น
จาก 9 ค่าพลัง แบ่งออกเป็น 3 หมวดดังนี้
วิธีการเพิ่มความแข้มแข็งและเกณฑ์วัดการเติบโตของกลุ่มจัดตั้ง
เควส = ภารกิจ เพื่ออัพเลเวล หรือวิธีการในการเพิ่มระดับความเข้มแข็งของกลุ่ม
- กระบวนการผลักดันหนุนเสริมให้กลุ่มอัพเลเวลขึ้น
- เกณฑ์ชี้วัดว่าอัพเลเวลขึ้นแล้ว
หมวด 1 |
วิธีการเพิ่มเลเวล |
เกณฑ์วัดการเติบโตของกลุ่ม |
1. มีประเด็นร่วม |
|
|
2. มีกระบวนการที่เป็นประชาธิปไตย |
|
|
7. มีกระบวนการออกแบบกิจกรรมที่มุ่งสู่ผลลัพธ์ |
|
|
|
หมวด 2 |
วิธีการเพิ่มเลเวล |
เกณฑ์วัดการเติบโตของกลุ่ม |
5. มีสมาชิกชัดเจน คอมมิตกับกลุ่ม ทำงานต่อเนื่อง |
|
|
|
|
|
6. พื้นที่ปลอดภัย |
|
|
|
|
|
8. กระบวนการจัดการศึกษา |
|
|
9. มีทรัพยากรเพื่อบรรลุเป้าหมาย |
|
|
|
หมวด 3 |
วิธีการเพิ่มเลเวล |
เกณฑ์วัดการเติบโตของกลุ่ม |
3. เชื่อมโยงกับขบวนการประชาธิปไตย |
|
|
4. เชื่อมเครือข่ายในท้องถิ่น มีเพื่อนทำงาน |
|
|