ความอยุติธรรมในสังคมมีมากมายเหลือเกิน บ่อยครั้งเราทุ่มเทพลังมหาศาลไปกับปฏิบัติการเพื่อเปลี่ยนแปลงสังคมให้ดีขึ้นแต่ผลลัพธ์ดูจะเบาบางดั่งขนนก แต่ก็มีหลายครั้งที่ปฏิบัติการของเราส่งผลสะเทือนจนก่อเกิดการเปลี่ยนแปลง 

แน่นอนว่ามันขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง แต่ปัจจัยสำคัญที่ขาดไม่ได้คือการวางแผนปฏิบัติการอย่างมีกลยุทธ์

ดวงดาวกลยุทธ์เป็นอีกหนึ่งเครื่องมือช่วยคิดปฏิบัติการ ช่วยในการวางแผนปฏิบัติการอย่างมีกลยุทธ์ 

ปฏิบัติการนั้นจะมีประสิทธิภาพและสัมฤทธิผลเพียงใดขึ้นกับเราตอบชุดคำถามแต่ละแฉกดาวได้มากแค่ไหน

เริ่มจากแฉกบนสุดคือเป้าหมายและยุทธศาสตร์หมุนตามเข็มนาฬิกาไป แต่ละแฉกดาวจะประกอบด้วยชุดคำถามเพื่อปรับแผนปฏิบัติการของเรา 

1. เป้าหมายและยุทธศาสตร์

• ปฏิบัติการนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานรณรงค์ต่อเนื่องที่ตั้งเป้าหมาย SMART หรือไม่?
  • การตั้งเป้าหมาย SMART ประกอบด้วย
    • S-specific: เฉพาะเจาะจง เป็นรูปธรรม
    • M-measurable: วัดผลได้ 
    • A-achievement: เป็นไปได้ สมเหตุสมผล 
    • R-responsibility: มีผู้รับผิดชอบปฏิบัติการนั้นๆ และ
    • T-time: มีกรอบระยะเวลา
  • วิธีคิดในการตั้งเป้าหมาย SMART
    1. เราอยากเปลี่ยนพฤติกรรมอะไรของกลุ่มเป้าหมาย
    2. ตั้งเป้าหมายเชิงบวก บอกถึงสภาวะที่เราต้องการให้เกิดขึ้น และ
    3. ตั้งเป้าหมายเชิงรุก ไม่ตั้งรับประเด็นปัญหาเพียงอย่างเดียว
• ปฏิบัติการนี้จะช่วยให้เราบรรลุเป้าหมายได้อย่างไร?
• เป้าหมายที่เราต้องการบรรลุคืออะไร?
• กลยุทธ์นี้เป็นไปตามยุทธศาสตร์ของเราหรือไม่?
• อะไรควรทำก่อนและอะไรควรทำทีหลัง?
• กลยุทธ์นี้ปรับใช้บทเรียนต่างๆ ที่เราได้เรียนรู้จากปฏิบัติการก่อนหน้าหรือไม่?

2. กลุ่มเป้าหมาย

• ใครคือกลุ่มเป้าหมาย?
• กลุ่มเป้าหมายนี้จะส่งผลอะไรต่อเป้าหมาย?
• กลยุทธ์นี้ส่งผลสะเทือนต่อกลุ่มเป้าหมายอย่างไร?
• กลุ่มเป้าหมายจะมีปฏิกิริยาอย่างไร?
• เรารับมือกับปฏิกิริยาของกลุ่มเป้าหมายได้หรือไม่?

3. สถานที่ปฏิบัติการ

• กลยุทธ์นี้จะทำที่ไหน?
• เป็นทำเลที่ตีแผ่ปัญหาและดึงกลุ่มเป้าหมายมาได้หรือไม่?
• เป็นแหล่งช็อปปิ้ง สถานที่เชิงสัญลักษณ์ หรือที่ที่ใช้ประชุมตัดสินใจเรื่องต่างๆ หรือไม่

4. สาร

• กลยุทธ์นี้จะสื่อสารไปถึงผู้ชม กลุ่มเป้าหมายหรือพันธมิตรว่าอะไร?
• เข้าใจง่ายและจูงใจหรือไม่?

5. จังหวะก้าว

• เราจะปฏิบัติการเมื่อไร ทำไม?
• เป็นช่วงเวลาที่เรามีศักยภาพพอหรือช่วงที่คู่กรณีเผยจุดอ่อน?
• เราจะใช้ประโยชน์จากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นหรือต่อยอดได้หรือไม่?

6. ทรัพยากร

• ปฏิบัติการนี้ใช้เวลา พลังงาน และต้นทุนของกลุ่มเรามากแค่ไหน?
• เรามีศักยภาพจะทำให้มันเกิดขึ้นได้หรือไม่?
• เราจะเพิ่มหรือลดขนาดมันลงดี?

7. ความสัมพันธ์

• ปฏิบัติการจะส่งผลต่อความสัมพันธ์ของเรากับผู้มีส่วนได้เสียหลักอย่างไร?
• พวกเขามีแนวโน้มจะเข้าใจมุมมองของเรามากขึ้นหรือยิ่งถอยห่าง?
• เราจะสร้างความสัมพันธ์ใหม่ได้หรือไม่?
• เราจะสื่อสาร หารือ ขอความเห็น หรือร่วมมือกับใคร?

8. น้ำเสียงของปฏิบัติการ

• น้ำเสียงของปฏิบัติการอารมณ์ไหน เคร่งขรึม สนุก โกรธ สงบ?
• คนที่เราต้องการดึงมามีส่วนร่วม (ผู้เข้าร่วม คนเดินผ่านไปมา) จะมีปฏิกิริยาต่อน้ำเสียงนี้อย่างไร

9. การจัดตั้ง

• ปฏิบัติการนี้จะส่งผลอย่างไรต่อกลุ่มเรา?
• กลยุทธ์นี้จะส่งผลต่อการรับคน การรักษาฐานสมาชิก และการได้ทักษะใหม่ๆ อย่างไร?
• กลยุทธ์นี้จะสร้างความเชื่อมั่นหรือก่อเกิดความตึงเครียดรุนแรงจนหมดไฟหรือไม่

10. รวมกลุ่มกันใหม่

• เราวางแผนจะเฉลิมฉลองหลังปฏิบัติการเสร็จสิ้นอย่างไร?
• เราวางแผนถอดบทเรียนปฏิบัติการอะไรบ้าง?
• เราทำอะไรสำเร็จบ้าง?
• เราต้องการวัดผลอะไร?

เราสามารถประยุกต์ดวงดาวกลยุทธ์โดยเริ่มคิดจากแฉก 5 แล้วย้อนไป 4 3 2 1 ก็ได้ 

ดวงดาวกลยุทธ์เป็นเพียงเครื่องมือช่วยให้เราคิดครบขึ้นเท่านั้น สิ่งสำคัญคือออกไปปฏิบัติการแล้วกลับมาถอดบทเรียนเพื่อต่อยอดปฏิบัติการนั้นไปเรื่อยๆ เมื่อนั้นสังคมที่พึงปรารถนาย่อมไม่ไกลเกินเอื้อม

(ที่มา: ปรับปรุงจาก https://www.nonviolence.wri-irg.org/en/node/40522)